Feb 25, 2008

AMYU SHA MYING HPE KANING NGU NA?

Jinghpaw ngu ai mying hpe kadai shamying ya ai; galoi shamying ai; kadai chye lu ai rai. Chyingtawt hpaw nna pru wa ai majaw, myi hpaw chye chyang wa ai majaw, ngu nna sha amyu myu sawn dinglik htai la shajang nga saga ai. Raitim ‘Jinghpaw' ngu ai mying hpe ginru ginsa pyi garai n hpang ai ten kaw nna, tsun shamying lang hkrat wa sai lam hpa kam shut sara n nga mali ai.

Moi na jiwoi jiwa ni gaw, Jinghpaw ngu ai amying shingteng hpe sumraw nna, sinpraw maga Miwa mung kata Saphkung hka du hkra, sinna maga Kala mungdan Nbawn Pisa, Laisai hte Hkamdi ga du hkra, sinpraw dingda maga lahta Sammung, Mungmyit-Kodawng ga du hkra, dingda maga Kat-sa Gindang (Katha) ga du hkra, shadip jahpang lamu ga ni hpe tam jahting da ya sai re. Dai zawn labau shang ai amyu mying ‘Jinghpaw' ngu ai hpe lang nna, Jinghpaw Hpyendap ni hpe hpaw da lu nhtawm, Jinghpaw Mungdaw hpe mung gaw gap da lu sai re.

Jinghpaw ngu ai amyu mying gaw, Lhaovo, lachik, Lisu, Rawang, Zaiwa re ai myu sha bawsang ni mahkra shang lawm ai mying daju hku nna yawng chye na hkap la tsun lang lai wa saga ai. Rai timung 1948 ning, Munghpawm Myen Mungdan shanglawt lu nna, Jinghpaw Mungdaw hpe masat shagrin la lu ai hpang, Mung masa Party ni hpaw hpang wa ai aten kaw nna, 'Jinghpaw' ngu ai mying a kata kaw myu sha bawsang ni n kam shang lawm ai lam dan dawng wa sai.

Duwa Wabaw Zau Rip woi awn ai "Pawng Yawng Ram Rawt Hpung" hpe mung, "Pawng Yawng" ngu ai gaw, Jinhpaw ni a kaji daju Shapawng Yawng wa a mying she re, ngu ma ai da. Sama Duwa Sinwa Nawng woi awn ai "Kunghpan Hpung" hpe mung, Sama wa hpung sha re, ngu ma ai da. 1948 ning, November shata laman Manhkring mare e hpawng ai Mung Masa Zuphpawng kaba kaw, United Nation hpe "Mungkan Wunpawng Hpung" ngu nna Jinghpaw Prat Shi Laika hta ka bang sai. India mungdan e, India amyu sha yawng hte seng ai "Indian National Congress (INC)" ngu nna hpaw dat ma ai zawn, anhte mung amyu sha yawng hte seng ai hku nna, "Jinghpaw Wunpawng Hpung, Kachin National Congress (KNC)" ngu yang n mai kun? ngu nna Duwa Wabaw Zau Rip tang shawn ai hpe, kasa ni yawng myit hkrum nna, 1948 ning, January shata na Jinghpaw Mungdaw Masat Manau Poi kaba hta shagrin da lu sai lam chye lu ai.

Daini na anhte e prat hta mung, rawt malan ai Jinghpaw Shanglawt Hpung a kata kaw, 'Jinghpaw' hte 'Jinghpaw Wunpawng' ngu ai mying yan hte seng nna, tsun htai lai hkat ai lam byin wa ai majaw, myit hkrum kahkyin gumdin lam hpe madung tawn ai hku, KIO Rawt Malan Hpung a 1969 ning na Ginjaw Zuphpawng hta, "Wunpawng" ngu shawng nna shamying lang hpang sai lam chye lu ai. Raitim ndai Wunpawng ngu ai mying gaw, prat tup prat shang a matu nre ai sha, grau htap htuk manu ai mying grai nlu masat ai laman gan tsun lang na matu sha ngu tawn ai lam, ya ten na KIO Ningbaw Ningla ni tsun shaleng dan ma ai.

Myitkyina mare, Shatapru Manau Wang kata e, nhtoi 26-12-2001 kawn 2-1-2002 laman galaw lai wa sai Wunpawng Ninggawn Hkumra Manau Poi Kaba hta, Wunpawng Htunghking Bawngban Hpawng hpe mung alak mi hku nna, Shtapru Buga Hkalip Hpung a Ginra Gawknu Kaba kaw nhtoi manga ya tup bawngban lai wa saga ai. America, India, Miwa hte Myen mungdan shara shagu de na Jinghpaw Wunpawng kasa ni yawng (252) du sa shang lawm ai Htunghking Bawngban Hpawng kaba langai mi rai nga ai.

Dai bawngban hpawng hta amyu sha ni a amying shingteng hte seng nna bawngban ai shani, Jinghpaw hte Nung de na kasa ni gaw, 'Jinghpaw Wunpawng' ngu ai mying hpe amyu sha ting a mying shatai yang mai ai lam galu galang bawngban tang madun ma ai. Kaga bawsang manga de na kasa ni tsun ai hta, 'Jinghpaw Wunpawng' hta 'Wunpawng' ngu mying gaw, amyu sha yawng hpe gumhpawn lu ai mying nre ai majaw, mungkan e chye tawn, hkap la tawn ai 'KACHIN' ngu ai mahtang amyu sha ting a mying madung shatai lang ga, nga nna tang madun wa ma ai. Dai zuphpawng hta amyu sha ting amying daju hpe masat la lu ai lam garai nnga ai.

Bai 2006 ning April shata 6-8 ya laman Laiza Muklum e hpawng ai langai lang ngu na Wunpawng Amyu Sha Mungbawng Rapdaw Hkumra Zuphpawng Kaba kaw, kalang mi bai amyu sha ting a mying hte seng nna, kasa ni tawmra mi tang shawn bawngban shalawm ma ai. Bawsang kasa langai mi bawngban ai hta 'Jinghpaw' ngu ai gaw, maigan amyu ni shamying ai 'Kachin' hpe tsun ai lam sha rai nna, Wunpawng ngu mung, hkum tsup tang du ai mying garai nrai nga ai. 'Jinghpaw Wunpawng' ngu ai rai yang chyawm gaw, myu sha bawsang yawng a matu hkap la yang manu ai mying rai nga ai. 'Jinghpaw Wunpawng' ngu ai mying hpe tsun lang ai ninghkan, anhte kaga bawsang ni hta sum machyi akyu yawm na lam myit npyaw myit kaji na lam hpa mi nnga na re nga nna bawngban ai.

Myitkyina Dakkasu Jinghpaw Laili Laika hte Htunghking Komiti kaw na jawngma kasa yan tsun ai gaw, ramma ni a kata hta yak hkak ai lam ni nga wa ai majaw, amyu sha ni a amying shingteng hte amyu sha ni a shawa ga hpe, Myitsu Salang ni kaw nna lawan dawdan masat ya na matu tang madun wa ma ai. Wunpawng sha ni myit hkrum kahkyin gumdin nga na matu, amyu sha ting a gumhpawn ai amying shingteng, bawsang yawng jawm lang na amyu sha a shawa ga (Common Language) hte amyu sha ni yawng jawm lang na laika (Common Literature) ra wa ai lam gaw teng sai. Dai rai yang kaning di na? Kadai wa masat ya na? Bawsang shagu tinang a htunghking, tinang a ga, tinang a laika ni hpe nmat hkra shakut ga. Bawsang ni yang kahkyin gumdin nna, amyu kaba langai byin tai lu na matu, amyu sha mying hpe mung masat la ga. Shawa ga (Common Language) hpe mung masat la ga. Bawsang shagu de na ningbaw ningla ni bungli galaw hpang wa saga.

Labau ka ai sara ni, bawsang ni shada da 'Chyurum Sha Hpunau' ni nre ai hku, dai hta a lawm ai hku, tinang hkrai kaga san alak mi yu hkrat wa hku n ka ga. Ginru ginsa labau n shamat ga. Anhte yawng chyurum hpunau majing ni rai nga ai lam labau maumwi, htunghking lailen, makam masham, ta tut magam, myit mang masa, mabyin maka ni hpe mahtang sawk sagawn nna, bawsang ni yawng a kahkyin gumdin lam shangang shakang lu na hpe she madung dat nga ga law.

Ka ai- Hka hku Brang